พัฒนาการของเด็กในแต่ละช่วงวัยนั้นแตกต่างกันออกไป ซึ่งการที่จะช่วยให้ลูกมีพัฒนาการที่ดีและครบรอบด้านตามช่วงวัยของลูกนั้นนับเป็นสิ่งสำคัญที่คุณพ่อคุณแม่ควรให้ความสำคัญ ไม่ว่าจะเป็นการสังเกต หรือประเมินว่าพัฒนการของลูกนั้นเป็นไปตามวัยหรือไม่ โดยหลักไม่ที่แนะนำให้นำมาเป็นส่วนในการประเมินคือ การเปรียบเทียบกับเด็กคนอื่นที่อยู่ในวัยเดียวกัน เพราะในเด็กแต่ละคนนั้น การพัฒนาด้านต่างๆอาจไม่เทียบเท่ากัน ซึ่่งอาจมีส่วนประกอบจากการเลี้ยงดู การกระตุ้นหรือการส่งเสริมด้านต่างๆ ควบคู่ไป วันดีมีคำแนะนำในการประเมิน พัฒนาการเด็ก 1 ขวบ เบื้องต้นว่าลูกของคุณนั้น มีพัฒนาการที่เทียบเท่าตามวัยแล้วหรือยัง
พัฒนาการเด็ก 1 ขวบ ที่สำคัญมีดังนี้
- สามารถนำของเล่นมากระทบกันได้
- เลียนแบบท่าทางของผู้เลี้ยงดู
- เลียนแบบเสียงพูดของผู้เลี้ยงดู
- ยืนคนเดียวได้
- ดื่มน้ำจากแก้วได้
- พูดได้ 1-2 คำ
- ยื่นหนังสือให้พ่อแม่อ่าน
- ทำตามคำสั่งง่ายๆ ได้
- มองตามในสิ่งที่พ่อแม่บอก
- เล่นจ๊ะเอ๋เป็น
แบบประเมิน วิธีคัดกรอง พัฒนาการเด็กอายุ 1 ขวบ
บอกความต้องการได้เมื่อถาม
ระหว่างการทดสอบให้สังเกตว่าเด็กสามารถบอกผู้ถามหรือพ่อแม่ถึงความต้องการของตนเองได้โดยไม่ร้องไห้
ผ่าน : เด็กสามารถบอกความต้องการได้ โดยไม่ร้องให้ ชี้ เอื้อมมือไปหยิบ ทำเสียง ดึงมือ พูด
หยิบบล็อคไม้ใส่ถ้วย
วางก้อนไม้ 3 อัน และถ้วยไว้บนโต๊ะข้างหน้าเด็ก กระตุ้นให้หยิบบล็อคไม้ใส่ถ้วย โดยให้ผู้ปกครองสาธิตวิธีการให้ดู หรือใช้วิธีพูดบอกวิธีทำ
ผ่าน : เด็กสามารถหยิบบล็อคไม้ใส่ถ้วยได้อย่างน้อย 1 อัน
เรียกพ่อ แม่ อย่างมีความหมาย (หรือเรียกเพื่อต้องการถาม ด้วยสีหน้า)
ระหว่างทดสอบให้สังเกตดูว่าเด็กพูดคำว่า พ่อ แม่ เมื่อต้องการเรียก พ่อ แม่ หรือไม่
ผ่าน : เด็กสามารถเรียก พ่อ แม่ เมื่อต้องการเรียก
พูดคำที่มีความหมาย 1 คำ (ในเชิงการถาม)
เด็กพูดได้ 1 คำ ที่มีความหมาย โดยไม่ใช่ พ่อ แม่ หรือชื่อของคนในครอบครัวและสัตว์เลี้ยง เช่น ต้นไม้ ดอกไม้ แก้ว หรือสิ่งรอบตัวอื่นๆ
ยืนนาน 2 วินาที
จับเด็กอยู่ในท่ายืน หลังจากเด็กทรงตัวได้แล้ว ให้เด็กยืนเอง
วิธีส่งเสริม พัฒนการเด็ก 1 ขวบ
✅ในด้านการเคลื่อนไหว
ทักษะ เด็กสามารถหย่อนตัวลงนั่งจากท่ายืน โดยใช้มือเกาะสิ่งของที่ช่วยพยุงได้
ให้เด็กอยู่ในท่ายืนเกาะ โดยมีผู้ดูแลอยู่ด้านหลังในระยะห่างที่พอดีที่จะช่วยประคองเมื่อเด็กจะล้ม
หยิบของเล่นขึ้นมาเล่นในระดับสายตามของเด็ก เมื่อเด็กสนใจของเล่น ให้วางของเล่นไว้ที่พื้น
พูดคุย ชักชวนให้เด็กหย่อนตัวลงมานั่งเล่นของเลนที่พื้นด้วยตัวเองได้
ถ้าเด็กยังทรงตัวได้ไม่ดี ให้ผู้ปกครองช่วยพยุงตัวเด็กให้นั่งลงที่พื้น และค่อยๆลดการช่วยเหลือลงจนกระทั่งเด็กสามารถหย่อนตัวลงนั่งที่พื้นได้ด้วยตนเอง
✅ด้านการใช้กล้ามเนื้อมัดเล็กและสติปัญหา
ทักษะ เด็กสามารถจีบนิ้วมือเพื่อหยิบขนมหรืออาหารที่เป็นชิ้นเล็กๆ
ผู้ปกครองแบ่งขนมหรืออาหารเป็นชิ้นเล็กๆ ประมาณ 1ซม. ไว้ในจาน ผู้ปกครองหยิบอาหารหรือขนมโดยใช้นิ้วหัวแม่มือและนิ้วชี้ให้เด็กดู แล้วบอกให้ทำตาม
ถ้าเด็กทำไม่ได้ ให้ช่วยเหลือโดยจับรวบนิ้วกลาง นิ้วนาง และนิ้วก้อยเข้าหาฝ่ามือ เพื่อให้เด็กใช้นิ้วหัวแม่มือและนิ้วชี้หยิบของได้
เล่นเกมที่เด็กต้องใช้นิ้วหัวแม่มือและนิ้วชี้แตะกันเป็นจังหวะ หรือเล่นร้องเพลงแมงมุมหยุมหลังคาประกอบท่าทางจีบนิ้วให้ทำตาม
✅ด้านการเข้าใจภาษา
ทักษะ เด็กสามารถโบกมือหรือตบมือได้ตามคำสั่ง
ผู้ปกครองควรเล่นกับเด็กโดยใช้คำสั่งง่ายๆ เช่น โบกมือ ตบมือ พร้อมกับทำท่าทางประกอบ
ถ้าเด็กไม่ทำ ให้จับมือทำและค่อยๆ ลดความช่วยเหลือลง โดยเปลี่ยนเป็นจับข้อมือ จากนั้นเปลี่ยนเป็นแตะข้อศอก เมื่อเริ่มตบได้เองแล้ว ลดการช่วยเหลือลงเป็นออกคำสั่งอย่างเดียว
หากเด็กทำได้สำเร็จให้ชื่นชมด้วยการตบมือ และสอนให้เด็กตบมือด้วยตัวเองด้วย
✅ด้านการใช้ภาษา
ทักษะ เด็กสามารถแสดงความต้องการโดยทำท่าทาง หรือ เปล่งเสียง
ผู้ปกครองนำของเล่นหรืออาหารที่เด็กชอบ 2-3 อย่างวางไว้ด้านหน้า แล้วถามว่า หนูเอาอันไหน หรือถามว่า หนูเอาไหม รอให้เด็กตอบความต้องการก่อน ถึงจะให้ของ ทำทุกครั้งเมื่อจะให้ของ
✅ด้านการช่วยเหลือตนเอง
ทักษะ เด็กสามารถเล่นสิ่งของตามประโยชน์ของสิ่งของ เช่น หวี ช้อน แก้วน้ำ
วิธีส่งเสริมพัฒนาการ ผู้ปกครองฝึกร่วมกับการดำเนินชีวิตประจำวัน เช่น การหวีผม ให้ผู้ปกครองหวีผมตนเองให้เด็กดู แล้วจับมือเด็กให้หวีผมของตนเองตาม
ที่มาข้อมูล กรมสุขภาพจิต กระทรวงสาธารณสุข , สถาบันพัฒนาอนามัยเด็กแห่งชาติ , กรมอนามัย
Photo by Tanaphong Toochinda on Unsplash